Wethouders Wouter Struijk en Léon Soeterboek hebben dinsdag aan Tweede Kamerlid en voormalig wethouder Rotterdam Barbara Kathmann een noodkreet aangeboden over de financiën in het sociaal domein bij veel gemeenten. “In de praktijk maken wij dagelijks mee hoe lastig het is voor ons als gemeente om de begroting sluitend te krijgen. Het gaat hier met name om de oplopende tekorten binnen het sociaal domein die indirect onze inwoners raken,” aldus de wethouders.
In de vorm van puzzelstukjes maken zij duidelijk aan de Kamerleden, die hiervóór wethouder of raadslid waren bij een gemeente, dat het ieder jaar weer een puzzel is die gelegd moet worden om de financiën en dus de begroting rondom het sociaal domein rond te krijgen. Inmiddels krijgen veel gemeenten dat ook niet meer. Omdat deze Kamerleden onlangs nog bij de financiën van een gemeente betrokken waren, moeten zij de problemen binnen het sociaal domein heel erg herkennen.
Het sociaal domein bestaat voornamelijk uit de wettelijke verplichting op grond van de Wet Maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de Jeugdwet, Participatiewet en de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening. Een aantal jaren geleden zijn deze taken overgegaan van het Rijk naar gemeenten vanwege decentralisatie. De kosten van gemeenten overstijgen echter het geld wat hiervoor ontvangen wordt van het Rijk. Daarnaast hebben gemeenten weinig beleidsvrijheid. Een voorbeeld hiervan is het abonnementstarief van de Wmo dat gewijzigd is in € 19,50 door een besluit van het Rijk terwijl gemeenten hiervoor geen compensatie ontvangen. Daarnaast is in de samenleving steeds meer vraag naar jeugdhulp en de kosten hiervoor stijgen dan ook.
In opdracht van de provincie Zuid-Holland is het rapport “Roeien met de te korte riemen” door Berenschot gemaakt met als doel om meer inzicht te krijgen in de feitelijke financiële en beleidsvrije ruimte van gemeenten. De aanleiding hiervoor was dat de Zuid-Hollandse gemeenten het afgelopen jaar de noodklok hebben geluid over hun financiële situatie. Ook dit jaar is gebleken dat veel gemeenten moeite hebben om structureel evenwicht in hun begroting te presenteren. Dat komt vooral door de financiële tekorten in het sociaal domein. Hier bovenop komen de gevolgen van de coronacrisis, waarvan nog niet altijd helder is hoe groot die zijn en of het Kabinet ze volledig compenseert.
De onderzoeksresultaten bevestigen het beeld dat gemeenten niet alleen structureel onvoldoende middelen krijgen, maar dat de financiële situatie in de toekomst naar verwachting alleen maar verder zal verslechteren. In de rapportage komt duidelijk naar voren dat een stapeling van factoren eraan bijdraagt dat gemeenten steeds minder financiële en beleidsvrije ruimte hebben. Financieel wordt dat niet alleen veroorzaakt door de evidente tekorten in de Jeugdzorg en Wmo, maar heeft dit ook te maken gehad met een lange nasleep van de economische crisis in 2008. Ten aanzien van de beleidsvrije ruimte laten de resultaten zien dat een steeds groter deel van de gemeentelijke begroting opgaat aan medebewindstaken waar gemeenten minder beleidsvrijheid in hebben (van 44,4% in 2011 naar 61,5% in 2019). Binnen het sociaal domein blijkt bijvoorbeeld dat waar de tekorten het grootst zijn (bij de jeugdzorg), de sturingsmogelijkheden juist het kleinst zijn. En deze ruimte wordt niet alleen steeds verder beperkt door de financiële mogelijkheden, maar ook door kaders vanuit het Rijk, jurisprudentie en de toenemende regionalisering.
Aan de hand van het rapport “Roeien met te korte riemen” heeft de provincie deze problematiek aangekaart bij het Rijk en gevraagd om het onder de aandacht te brengen van het nieuwe Kabinet. De in het rapport van Berenschot geschetste problematiek is helaas ook Nissewaard niet onbekend. “De conclusies in het rapport worden door ons dan ook onderschreven,” zegt de gemeente. Het rapport van Berenschot is overigens niet het enige rapport dat zorgen uit over hoe gemeenten er voor staan. Zo zijn afgelopen jaar ook andere rapporten verschenen.
Inmiddels is er een arbitrage uitspraak gedaan waarbij de VNG namens de gemeenten en het Kabinet namens het Rijk betrokken waarbij de uitspraak was dat er meer geld moet komen voor gemeenten voor om de jeugdzorg goed te kunnen blijven uitvoeren. Dit besluit zal echter in door de Eerste en Tweede Kamer goedgekeurd moeten worden en dit zal nog even op zich blijven wachten terwijl het voor gemeenten steeds lastiger wordt.
Heb jij iets gezien, meegemaakt of staat er nog iets bijzonders te gebeuren? Tip onze redactie. Je kan ons een WhatsApp sturen of mailen naar: [email protected]
